Spółdzielnia energetyczna, prosument zbiorowy i inne sposoby rozliczania i wykorzystania energii z OZE w budynkach komercyjnych.

Rynek energii elektrycznej, na którym działają przedsiębiorcy jest daleki od ideału, ale największą jego wadą jest brak jakiejkolwiek przewidywalności – zarówno z perspektywy odbiorców, wytwórców, jak i spółek obrotu.

Czynnik ten sprawia, że coraz więcej podmiotów dąży do niezależności energetycznej, którą zagwarantować mogą odnawialne źródła energii. W artykule przedstawię wybrane możliwości na skorzystanie przez zarządcę/właściciela z energii OZE w budynkach komercyjnych.

Sposoby na rozliczanie i wykorzystanie energii z OZE w budynkach komercyjnych.

Dzięki regulacjom unijnym, na chwilę obecną przedsiębiorca ma możliwość skorzystania z takich instytucji m.in. jak:

• prosument,
• prosument zbiorowy,
• spółdzielnia energetyczna.

W lipcu 2024 wejdą w życie regulacje dotyczące prosumenta wirtualnego. Od ponad roku trwa procedowanie zmian do przepisów o linii bezpośredniej. W każdym przypadku proces rozliczania energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnym źródle energii jest inny.

Dla dużych obiektów komercyjnych wartą do rozważenia alternatywą jest także oddanie w dzierżawę swojej infrastruktury energetycznej tzw. małemu operatorowi sieci dystrybucyjnej (OSDn). Ten wariant opiszemy na końcu artykułu.

Własna instalacja OZE lub wynajem instalacji

Pierwszym i najbardziej rozpowszechnionym sposobem na zwiększenie swojej niezależności energetycznej oraz obniżenie kosztów funkcjonowania obiektu jest instalacja OZE (najczęściej PV) znajdująca się na obiekcie lub w jego granicach i podłączona bezpośrednio do sieci wewnętrznej obiektu. Rozwiązanie to zakłada autokonsumpcję energii elektrycznej wytworzonej w instalacji OZE w czasie rzeczywistym przez dany obiekt.

Proces dewelopmentu takiej instalacji co do zasady podlega tym samym lub zbliżonym zasadom co proces budowy farmy fotowoltaicznej, niemniej z praktycznego punktu widzenia jest on prostszy i częściej kończy się powodzeniem z racji na łatwiejsze do pokonania uwarunkowania przestrzenno-środowiskowe, a także związanie z przyłączem energetycznym. Na jego przebieg ma wpływ m.in. moc planowanej instalacji.

Rozliczanie energii elektrycznej

Energię elektryczną wytworzoną, a nieskonsumowaną, można oddać do sieci dystrybucyjnej. Jeśli nasza instalacja ma moc do 50 kWp istnieje możliwość rozliczania nadwyżek energii elektrycznej w ramach systemu prosumenckiego, który aktualnie działa na zasadzie tzw. net-bilingu, czyli odsprzedaży nadwyżek energii elektrycznej po średniej cenie za poprzedni miesiąc. W 2024 r. nadwyżki te będą sprzedawane wg cen godzinowych.

Mając instalację powyżej 50 kW nadal możemy odsprzedawać nadwyżki wytworzonej energii elektrycznej, jednak już nie w ramach systemu prosumenciekigo, ale na zasadach komercyjnych, ustalonych ze spółką obrotu.

Instalacja OZE a najemcy obiektu

W przypadku wynajmowania części lub całości obiektu, przed podjęciem decyzji o budowie instalacji OZE należy rozważyć możliwe sposoby rozliczania energii elektrycznej z najemcami,(w tym tej wytworzonej w instalacji OZE).

Na chwilę obecną (listopad 2022) zakazana jest sprzedaż energii elektrycznej poza siecią elektroenergetyczną, czyli bezpośrednio przez wytwórcę do odbiorcy. W przypadku wybudowania instalacji OZE niewykluczone, że zmianie będzie musiał podlegać cały system rozliczeń wynajmującego z najemcą.

Wynajem instalacji fotowoltaicznej

Dla skorzystania z powyżej opisanych rozwiązań nie jest konieczne posiadanie instalacji OZE na własność. Żaden przepis prawa energetycznego czy ustawy o odnawialnych źródłach energii nie stanowi, że wytwórca musi być właścicielem instalacji wytwórczej. Konieczne jest posiadanie tytułu prawnego do takiej instalacji.

Zarządca lub właściciel obiektu, który stwierdzi, że nie chce zgłębiać tajników dewelopmentu, rozliczania, serwisu i utrzymania własnej instalacji OZE może zwrócić się do profesjonalisty w tym zakresie i zdecydować się na najem takiej instalacji. Usługa ta, która ma różne nazwy handlowe (Solar-as-a-Service, PV-as-a-Service, itp.) polega w skrócie na tym, że wynajmujący buduje, na swój koszt i ryzyko, instalację OZE na obiekcie przedsiębiorcy (najemcy), a następnie instalację tę wynajmuje właścicielowi/zarządcy obiektu.

W lutym 2021 roku Prezes Urzędu Regulacji Energetyki w informacji nr 7/2021 podjął próbę wykazania, że taki najem instalacji może być niezgodny z prawem. W mojej ocenie, jak i bardzo wielu osób z branży odnawialnych źródeł energii, próba ta nie była udana. Nie ma przesłanek prawnych dla wyłączenia możliwości wynajęcia takich aktywów jak instalacja odnawialnego źródła energii. Wspomniana informacja Prezesa URE wywarła wpływ na kształt umów łączących najemcę z wynajmującym, niemniej nie zdołała tej formy współpracy wyrugować, gdyż brak jej było podstaw merytorycznych.

Prosument zbiorowy

Od kwietnia 2022 r. funkcjonuje w obrocie prawnym instytucja prosumenta zbiorowego. Jej głównym celem jest umożliwienie najemcy lub właścicielowi lokalu w budynku wielolokalowym skorzystania ze sposobu rozliczania energii elektrycznej jaką ma prosument „indywidualny”.

Prosument zbiorowy został stworzony głównie z myślą o wspólnotach i spółdzielniach mieszkaniowych i ich mieszkańcach, lecz nie ma przeszkód, aby zastosować go również w obiektach komercyjnych.

Prosument zbiorowy – proces rozliczania, aspekty prawne

Prosument „indywidualny” wytwarza energię elektryczną z własnej (lub wynajętej) instalacji OZE znajdującej się na jego obiekcie. Natomiast prosument zbiorowy wytwarza energię elektryczną wyłącznie z odnawialnych źródeł energii na własne potrzeby w mikroinstalacji lub małej instalacji przyłączonej do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej za pośrednictwem wewnętrznej instalacji elektrycznej budynku wielolokalowego, w której znajduje się punkt poboru energii elektrycznej tego odbiorcy.

Prosument zbiorowy może być atrakcyjnym sposobem rozliczania energii elektrycznej przez właściciela/zarządcę budynku wielolokalowego, czyli takiego, który ma wyodrębnione formalnoprawnie dwa lub więcej lokali (posiadają kartotekę lokali) i każdy z tych lokali ma odrębny punkt poboru energii (PPE).

Wówczas wszyscy posiadacze odrębnych lokali i PPE wraz z właścicielem/zarządcą obiektu mogą mieć swój „udział” w instalacji znajdującej się na obiekcie i korzystać z systemu prosumenckiego net-bilingu. Każdemu prosumentowi zbiorowemu przypisuje się odpowiedni udział w mocy zainstalowanej elektrycznej instalacji OZE znajdującej się na danym budynku wielolokalowym.

Prosument zbiorowy, który nie wykorzysta zgromadzonych dla danego miesiąca kalendarzowego środków odpowiadających wartości energii elektrycznej wprowadzonej do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej w tym miesiącu w okresie 12 kolejnych miesięcy kalendarzowych, to niewykorzystane środki stanowią nadpłatę, która jest zwracana prosumentowi zbiorowemu przez sprzedawcę energii elektrycznej w terminie nie dłuższym niż do końca 13. miesiąca następującego po danym miesiącu. Wysokość zwracanej nadpłaty nie może jednak przekroczyć 20% wartości energii elektrycznej wprowadzonej do sieci w miesiącu kalendarzowym, którego dotyczy zwrot nadpłaty. Dopuszcza się, aby w ramach prosumenta zbiorowego funkcjonowała mała instalacja OZE, czyli o mocy do 1 MWp.

Wszystkich prosumentów zbiorowych reprezentuje tzw. reprezentant prosumentów. Podstawowym dokumentem regulującym stosunki między prosumentami zbiorowymi korzystającymi z tej samej instalacji OZE jest umowa o współpracy między prosumentami.

Prosumentem zbiorowym może być także przedsiębiorca, o ile wytwarzanie energii elektrycznej to nie stanowi przedmiotu jego przeważającej działalności gospodarczej.

Spółdzielnia energetyczna – możliwości, warunki, ograniczenia

Możliwości, jakie daje spółdzielnia energetyczna sprawiają, że w mojej opinii, rozwiązanie to będzie jednym z bardziej atrakcyjnych sposobów rozliczania energii wytworzonej w OZE w najbliższym czasie.

Dodatkowo należy wskazać, że z planowanych zmianach w prawie (stan na 27.10.2022 r.) wytwórcy energii z OZE w ramach spółdzielni energetycznej nie będą związani cenami za wytworzoną energię, jakie planuje narzucić rząd pozostałym wytwórcom z OZE z instalacji o mocy powyżej 1 MW.

Ideą spółdzielni energetycznej jest wytwarzanie energii elektrycznej w instalacjach odnawialnego źródła energii należących do jej członków oraz równoważenie zapotrzebowania energii elektrycznej wyłącznie na potrzeby własne spółdzielni energetycznej i jej członków, przyłączonych do zdefiniowanej obszarowo sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej o napięciu znamionowym niższym niż 110 kV.

Założenie spółdzielni energetycznej – wymagania i ograniczenia

Dla założenia spółdzielni energetycznej wystarczą trzy osoby prawne (mogą być powiązane). Jeśli skład spółdzielni miałby być mieszany (osoby prawne i fizyczne) lub składać się z samych osób fizycznych, konieczne jest min. 10 podmiotów.
Wszyscy członkowie spółdzielni muszą mieć swoje punkty poboru energii, które muszą być w ramach sieci tego samego operatora sieci dystrybucyjnej.

Dość znacznym ograniczeniem dla powstania spółdzielni energetycznej jest fakt, że może ona prowadzić działalność na obszarze maksymalnie trzech gmin wiejskich lub miejsko-wiejskich. Gmina miejsko-wiejska to taka, w skład której wchodzi miasto oraz wsie. Gminami miejsko-wiejskimi nie są miasta, które samodzielnie stanowią odrębne gminy (np. miasta na prawach powiatu). Ograniczenie sprawia to, że spółdzielnia energetyczna będzie korzystnym rozwiązaniem dla obiektów położonych w mniejszych miejscowościach.

Korzyści płynące dla członków spółdzielni energetycznej

Członkowie spółdzielni energetycznej mogą wytwarzać energię elektryczną z instalacji OZE o łącznej mocy do 10 MWp, a rozliczając energię elektryczną wytworzoną w ramach spółdzielni, korzystają ze znacznych „bonifikat”.

Energia elektryczna wytworzona w instalacji OZE członka spółdzielni i skonsumowana przez innego członka spółdzielni jest zwolniona z:

• opłaty OZE,
• opłaty kogeneracyjnej,
• opłaty mocowej,
• zmiennych kosztów dystrybucji.

Nadwyżka energii elektrycznej wytworzonej z instalacji OZE członka spółdzielni do skonsumowanej przez pozostałych członków jest rozliczana ze sprzedawcą energii elektrycznej w ramach systemu opustów w stosunku 1:0,6 – czyli za 1 MWh energii wprowadzonej do sieci ponad energię pobraną, członkowie spółdzielni mogą odebrać 0,6 MWh. Jest to taki sam system opustów, jaki objął prosumentów „indywidualnych”, którzy włączyli się do sieci do 31 marca 2022 r., tyle że z przelicznikiem 0,6.

Jednym z filarów funkcjonowania spółdzielni energetycznej są rozliczenia pomiędzy członkami spółdzielni, co sprawia, że zarówno wytwórca, jaki i odbiorca, będący członkami spółdzielni mogą odnieść na tym duże korzyści. Spółdzielnia energetyczna jest także dobrym rozwiązaniem dla jednostek samorządów terytorialnych. Jej utworzenie nie jest może najprostszą czynnością, niemniej warto podjąć ten trud, gdyż może on być bardzo opłacalny.

Sieć dystrybucyjna w obiekcie (OSDn)

Rozwiązaniem korzystnym dla użytkowników obiektu komercyjnego może być funkcjonowanie w ramach tego obiektu odrębnej sieci dystrybucyjnej. W aktualnym stanie prawnym istnieje możliwość wydzierżawienia przez właściciela/zarządcę obiektu infrastruktury energetycznej przedsiębiorstwu, które zajmującemu się dystrybucją energii elektrycznej, w celu powstania w ramach obiektu sieci dystrybucyjnej niepodłączonej bezpośrednio do sieci przesyłowej (tzw. OSDn).

Niniejsze rozwiązanie nie tyle zwiększa niezależność energetyczną, ale jego niewątpliwą zaletą jest umożliwienie najemcom obiektu samodzielnego kontraktowania energii. Może być także pomocne w świetle przepisów o prosumencie zbiorowym.

Podsumowanie

Kryzys energetyczny niewątpliwie przyspieszył działania przedsiębiorców mające na celu redukcję kosztów korzystania z energii elektrycznej, a także ich dążenia do niezależności energetycznej. Przywołane w artykule narzędzia prawne niewątpliwie mogą pomóc w osiągnięciu tych celów, o ile są dostosowane do potrzeb wytwórcy lub odbiorcy.

Warto też śledzić zmieniające się prawo. Ustawodawstwo unijne wymusza na polskim rządzie zmiany w dość skostniałym prawie energetycznym. Jedną z najbardziej wyczekiwanych zmian jest umożliwienie sprzedaży energii elektrycznej wytworzonej w OZE bezpośrednio przez wytwórców do odbiorców za pomocą linii bezpośredniej.

Bądź z prawem na bieżąco

A może powiadomienie o kolejnych ważnych zmianach w prawie i artykułach nt. OZE? Zapraszamy do zapisu na naszą mailową prenumeratę informacyjną – raz w miesiącu przesyłamy zestawienie informacji o aktualnych zmianach w prawie i opublikowanych artykułach z naszego bloga. Najnowsze wieści publikujemy również na kanałach Facebook i Linkedin. Pozostańmy w kontakcie!