Spółdzielnia energetyczna – sposób na obniżenie kosztów energii dla przedsiębiorstw, gmin i społeczności lokalnych

Jak obniżyć koszty energii w gminie, firmie i społeczności lokalnej?

Na myśl w pierwszej kolejności przychodzą mikro i małe instalacje odnawialnych źródeł energii oraz umowy cPPA.

To pytanie zadają sobie gminy, przedsiębiorstwa gminne/prywatne, wspólnoty mieszkaniowe i gospodarstwa domowe. W tym artykule łącznie nazwiemy je Podmiotami.

Podmioty, z którymi rozmawiamy o możliwości zabezpieczenia niskich cen energii skupiają się zazwyczaj na dwóch rozwiązaniach, jakimi są:

• mikro i małe instalacje dachowe/gruntowe odnawialnych źródeł energii (dalej “OZE”), zlokalizowane bezpośrednio na lub przy budynkach zużywających energię, tak aby umożliwić autokonsumpcję (dalej“za licznikiem”) oraz
• umowy cPPA, czyli Corporate Power Purchase Agreement, zawierane bezpośrednio z wytwórcą energii z dużych (powyżej 1 MW mocy) instalacji OZE przez energochłonne przedsiębiorstwa. Z uwagi na złożoność procesu zawierania takich umów oraz przepisy o zamówieniach publicznych, są nimi zainteresowane przede wszystkim przedsiębiorstwa prywatne.

Jednakże nie są to rozwiązania bez wad. Większość Podmiotów nie ograniczy rachunków za energię do zera wykorzystując wyłącznie mikro i małe instalacje dachowe/gruntowe.

Instalacje OZE za licznikiem

Mikro i małe instalacje, zamontowane za licznikiem, pozwalają na ograniczenie zakupów energii elektrycznej pochodzącej z sieci elektroenergetycznej. Przekłada się to na ograniczenie kosztów energii (czynnej i opłat dystrybucyjnych) jedynie w tej części, która jest jednocześnie (z dokładnością do jednej godziny) produkowana przez instalację OZE i zużywana przez dany budynek lub kompleks budynków przyłączony do jednego punktu poboru energii (PPE).

Obecne przepisy nie pozwalają nowym prosumentom (właścicielom nowych mikro i małych instalacji OZE wykorzystywanych na własny użytek) korzystać rozliczenia w formie z opustu. Pozwalał on “magazynować” nadwyżki energii wyprodukowanej w poszczególnych godzinach do wykorzystania w późniejszym terminie. Ilość energii możliwej do odbioru w tym rozliczeniu podlegała ograniczeniu. Prosumenci mogli odebrać 70-80% nadwyżek wprowadzonych do sieci, w zależności od wielkości instalacji.

Zamiast tego, nadwyżki wyprodukowane w nowych instalacjach podlegają rozliczeniu w formie obowiązku sprzedaży po odgórnie ustalonej stawce miesięcznej RCEm (rynkowa miesięczna cena energii elektrycznej ogłaszana przez Polskie Sieci Elektroenergetyczne), która za kwiecień 2023 wyniosła 506,6 PLN netto za MWh.

Ryzyko zmienności rynkowych cen energii elektrycznej

Podmioty, które są najbardziej zainteresowane zabezpieczeniem niskich kosztów energii, nie są w stanie w istotny sposób ich ograniczyć polegając wyłącznie na mikro i małych instalacjach OZE za licznikiem. Wynika to z braku wystarczających mocy przyłączeniowych i/lub brak możliwego do zagospodarowania pod OZE terenu.

Nawet jeśli Podmiot posiądzie instalację OZE, która wyprodukuje energię w ilości równej rocznemu zapotrzebowaniu, nie uwolni się od ryzyka zmienności cen rynkowych. Warto wiedzieć, że to ryzyko niestety będzie jedynie rosnąć z uwagi, że:

• “sprzedaż” w oparciu o ceny średniomiesięczne będzie obowiązywać instalacje powstałe do połowy 2024 (przez okres do 15 lat), a od 1 lipca 2024 roku “sprzedaż” będzie się odbywać po cenach godzinowych;
• większość instalacji montowanych w tym celu to instalacje fotowoltaiczne, dla których produkowane nadwyżki energii przypadną na godziny o najniższych cenach energii;
• niezależnie od godzin w jakich wystąpią nadwyżki, cena “sprzedaży” jest (i co do zasady będzie) niższa niż cena energii kupowanej wg taryfy dla danego przedsiębiorstwa.

Umowy cPPA jako zabezpieczenie stałych cen energii

Umowy cPPA pozwalają zabezpieczyć przedsiębiorstwom stałą cenę jedynie tej ilości energii, która jest wytwarzana i zużywana w tych samych godzinach. Rozbieżności profili podlegają rynkowym zmianom cen.

Umowy cPPA w praktyce pozwalają zabezpieczyć niższą i stałą cenę tej energii, która jest zużywana w tych samych godzinach w jakich jest wytwarzana przez wytwórcę. Rozbieżności pomiędzy ilością energii wyprodukowaną i zużywaną w danej godzinie muszą zostać sprzedane/zakupione na rynku spot.

Wytwórcy energii z OZE zazwyczaj posiadają jedynie koncesję na wytwarzanie i sprzedaż wyłącznie tej energii, która została wygenerowana w instalacjach będących ich własnością. Dlatego, konieczne jest, wytwórca i przedsiębiorstwo jednocześnie mieli zawartą umowę ze spółką obrotu energią.

Wtedy to spółka obrotu zajmuje się “dopasowaniem” profili w jakich energia jest wytwarzana i zużywana, poprzez sprzedaż nadwyżek i zakup niedoborów w godzinach w jakich one występują. Jeżeli przedsiębiorstwo będzie dążyło do ustalenia stałych cen na całą zużywaną ilość energii, wtedy musi się liczyć z tym, że cena energii wykorzystywana bez pokrycia w profilu wytwarzania będzie zbliżona do cen taryfowych danej spółki obrotu.

Spółdzielnia energetyczna to rozwiązanie dla większości

Spółdzielnie energetyczne mogą obejmować swoim zakresem gminy wiejskie i miejsko-wiejskie, które stanowią 88% wszystkich gmin w Polsce. Mieszka w nich połowa populacji Polski i funkcjonują w nich przedsiębiorstwa gminne i prywatne. Wszystkie te podmioty mogą być beneficjentami spółdzielni energetycznej.

Podmioty, które przystąpią do spółdzielni energetycznej mogą uniezależnić się od rynkowej zmienności cen energii czynnej oraz ograniczyć koszty dystrybucji.

Współtworzenie spółdzielni energetycznej pozwala Podmiotom na:

• wykorzystanie rozproszonych instalacji OZE, znajdujących się również poza terenem należącym do Podmiotu, o ile mieszczą się one w maksymalnie 3 sąsiadujących ze sobą gminach, wliczając gminę PPE Podmiotu.,
• wykorzystanie wielkoskalowych instalacji OZE do łącznej mocy wszystkich źródeł 10 MW dla energii elektrycznej,
• ustalenie stałych cen energii,
• wykluczenie wpływu zmienności rynkowych cen energii na koszt wykorzystywanej energii – gdy moc OZE będąca do dyspozycji spółdzielni energetycznej jest wystarczająca na pokrycie całej wykorzystywanej ilości energii z wykorzystaniem opustu,
• ograniczenie kosztów dystrybucji energii w zakresie energii wytwarzanej i zużywanej w tych samych godzinach.

Spółdzielnia energetyczna się opłaca!

Spółdzielnia energetyczna opłaca się zawsze wtedy, kiedy pozyskiwana dzięki niej energia elektryczna jest tańsza niż ta, którą możemy zabezpieczyć standardową umową z dotychczasowym sprzedawcą. Poniżej prezentujemy limity cen energii dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw:

• Limit dla gospodarstw domowych: 693 PLN netto za MWh (852,4 PLN brutto za MWh),
• Limit dla MMŚP: 785 PLN netto za MWh.

Jakie ceny energii będą obowiązywać przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe w 2024 roku i później? Czy limity będą utrzymane w 2024 roku?

Na te pytania nie ma jeszcze jednoznacznej odpowiedzi, ale możemy przyjrzeć się cennikom taryf dla przedsiębiorstw z początku maja bieżącego roku, by mieć punkt odniesienia. Stawka energii czynnej (bez stałych/zmiennych opłat handlowych ani opłat dystrybucyjnych) z cennika przykładowego dystrybutora/sprzedawcy energii dla jednostrefowej taryfy wynosiła odpowiednio:

• 2.100 PLN netto za MWh – taryfa C11 dla przyłącza z niskiego napięcia o mocy do 40 kW,
• 2.065 PLN netto za MWh – taryfa B12 dla przyłącza z wysokiego napięcia o mocy powyżej 40 kW.

W naszej ocenie, nawet jeżeli limity na sprzedaż energii dla odbiorców końcowych zostaną przyjęte na kolejny rok (2024) to będą one wyższe. Warto wiedzieć, że limit cen sprzedaży energii obowiązujący wytwórców już został podniesiony o 15%.

Jakich cen energii można się spodziewać wykorzystując spółdzielnię energetyczną?

Finalny koszt energii czynnej w spółdzielni energetycznej zależy od następujących czynników:

• czyją własnością są instalacje OZE,
• jaka część zapotrzebowania na energię jest wytwarzana w instalacjach OZE będących do dyspozycji spółdzielni,
• i jakie zasady rozliczeń zostaną przyjęte w statucie spółdzielni energetycznej.

Przykład 1 – własna instalacja OZE w spółdzielni energetycznej

Jeżeli instalacje OZE są nasze i jako zwrot z inwestycji traktujemy obniżenie ogółu kosztów energii elektrycznej gminie, to sama energia czynna może nas wynosić około 430 PLN netto za MWh. Koszt energii czynnej może być jeszcze niższy, w sytuacji, gdy energia będzie wytwarzana i zużywana w tych samych godzinach. To dodatkowo, przełoży się na brak naliczenia opłat dystrybucyjnych zmiennych od energii, która została wytworzona i zużyta w strukturze spółdzielni energetycznej.

Przykład 2 – zewnętrzna instalacja OZE w spółdzielni energetycznej

Jeżeli spółdzielnia wykorzystywałaby instalacje OZE, w które zainwestował zewnętrzny inwestor, oczekujący okresu zwrotu poniżej 10 lat i stopy zwrotu około 10%, to koszt energii czynnej wyniósłby około 900 PLN netto za każdą zużytą MWh.

Spółdzielnia energetyczna – skuteczny środek na odmowy warunków przyłączenia do sieci

W tej części artykułu zwrócimy uwagę na kilka przykładowych regulacji prawnych, które czynią spółdzielnię energetyczną atrakcyjną platformą współpracy odbiorcy i wytwórcy energii z OZE, wskażemy kto może ze spółdzielni skorzystać, a także jakie zmiany (wyjątkowo na lepsze) nas czekają.

Spółdzielnia energetyczna – czyli kto, gdzie i jak?

Do założenia spółdzielni energetycznej wystarczą 3 spółki – z czego przynajmniej jedna będzie wytwórcą energię z OZE (czyli będzie posiadać swoją instalację OZE – np. PV/wiatr/biogazownia), a pozostałe odbiorcami. Aby podmioty te mogły skorzystać z licznych udogodnień, jakie niesie ze sobą członkostwo w spółdzielni, muszą spełnić kilka warunków. Przede wszystkim zarówno licznik wytwórcy (PPE) oraz liczniki odbiorcy powinny się znajdować w tej samej lub bezpośrednio sąsiadującej gminie oraz być wpięte do sieci tego samego operatora sieci dystrybucyjnej.

Spółdzielnia energetyczna może być bardzo korzystnym rozwiązaniem dla przedsiębiorców oraz wytwórców mających źródło OZE niedaleko odbiorcy. Nie jest konieczne angażowanie dużej ilości podmiotów, aby stworzyć spółdzielnię i czerpać z tego tytułu profity.

Przykład:

Spółka A jest spółką z o.o. zajmującą się obróbką tworzyw sztucznych w Piasecznie. Jednocześnie na terenie gminy inwestor jest zainteresowany posadowieniem instalacji fotowoltaicznej(PV) o mocy 5 MW. Wystarczy, że inwestor oraz odbiorca dobiorą jeszcze jedną spółkę z terenu gminy Piaseczno  lub sąsiedniej (może to być np. inna spółka odbiorcy), aby mogli założyć spółdzielnię i korzystać z przywilejów, jakie daje.

Spółdzielnia energetyczna platformą współpracy odbiorców i wytwórców energii z OZE

Spółdzielnię energetyczną można nazwać platformą współpracy wytwórców i odbiorców energii znajdujących się w bliskim sąsiedztwie. Moim zdaniem nieadekwatne jest mówienie o „lokalnych” odbiorcach energii czy też „lokalnych” wytwórcach energii. Zarówno wytwórca jak i odbiorcą mogą  być podmiotami działającymi na terenie całego kraju, Europy czy też świata. Istotne jest, aby miejsce poboru energii i miejsce wytwarzania energii znajdowały się w niedaleko siebie (ta sama lub sąsiednia gmina).

Zachęty i zwolnienia dla spółdzielni energetycznych

Energia wytworzona i zużyta przez członków spółdzielni energetycznej korzysta z licznych zwolnień i udogodnień przewidzianych prawem (krajowym jak i europejskim).

Energia wytworzona w ramach instalacji OZE należącej do członka spółdzielni (lub do samej spółdzielni) i zbilansowana ze zużyciem energii eklektycznej przez innego członka spółdzielni jest znacznie tańsza, bo nie nalicza się od niej:

• opłaty mocowej,
• opłaty OZE,
• opłaty kogeneracyjnej,
• zmiennych opłat dystrybucyjnych.

Dodatkowo, spółdzielnia energetyczna (jej członkowie) jest aktualnie jedynym podmiotem który korzysta z systemu opustów.

Gwarancja przyłączenia instalacji OZE do sieci instalacji

O atrakcyjności spółdzielni mogą przesądzić planowane zmiany w prawie. Jeden z projektowanych zapisów stanowi, że operator sieci dystrybucyjnej będzie zobligowany wydać (tzn. nie będzie mógł odmówić wydania) warunki przyłączenia instalacji OZE do sieci, jeśli dana instalacja będzie wytwarzać energię elektryczną w ramach spółdzielni energetycznej oraz umożliwi przynajmniej w 50% godzinowe bilansowanie ilości wytwarzanej i zużywanej energii w ramach tej spółdzielni energetycznej.

Wymóg zbilansowania 50% wytworzonej energii elektrycznej może być dość wygórowanym wymogiem, ale wciąż możliwym do spełnienia, zwłaszcza w spółdzielniach energicznych składających się z mniejszej ilości członków.

Ułatwienia dla gmin

Kolejną zmianą w dobrym kierunku ma być przesądzenie, że energia elektryczna nabywana przez gminę w ramach spółdzielni energetycznej nie będzie podlegała rygorom prawa zamówień publicznych. Zmiana ta ma zachęcić gminy do udziału w spółdzielniach energetycznych.

Bądź z prawem na bieżąco

A może powiadomienie o kolejnych ważnych zmianach w prawie i artykułach nt. OZE? Zapraszamy do zapisu na naszą mailową prenumeratę informacyjną – raz w miesiącu przesyłamy zestawienie informacji o aktualnych zmianach w prawie i opublikowanych artykułach z naszego bloga. Najnowsze wieści publikujemy również na kanałach Facebook i Linkedin. Pozostańmy w kontakcie!